Osteoporoza jest chorobą szkieletu prowadzącą do złamań kości, które mogą wystąpić nawet po niewielkim urazie (są to tak zwane złamania osteoporotyczne). Najczęściej dotyczą kręgosłupa, kości przedramienia i szyjki kości udowej, ale mogą wystąpić również w innych lokalizacjach. Nadmierna podatność kości na uszkodzenie w osteoporozie wynika ze zmniejszenia gęstości mineralnej kości i zaburzenia jej struktury i jakości.
Najczęściej występuje osteoporoza pierwotna, będąca konsekwencją starzenia się układu szkieletowego. Rozwija się u kobiet po menopauzie oraz u mężczyzn w podeszłym wieku. Utrata gęstości mineralnej kości jest nieuchronnym procesem związanym z wiekiem, rozpoczynającym się już około 40. roku życia u kobiet i 45. roku życia u mężczyzn. Istnieje jednak wiele czynników, które mogą przyspieszyć jej przebieg.
Niektórym z nich można zapobiegać poprzez zmianę stylu życia. Rzadziej występuje osteoporoza wtórna, będąca wynikiem innych chorób lub stosowania niektórych leków. Ta postać osteoporozy dotyczy osób w każdym wieku.
Do przyczyn osteoporozy wtórnej należą m.in. zaburzenia hormonalne (nadczynność tarczycy, nadczynność przytarczyc, cukrzyca, przedwczesna menopauza), choroby układu pokarmowego przebiegające z zaburzeniami wchłaniania, przewlekłe zapalne choroby reumatyczne. Do leków sprzyjających powstaniu osteoporozy wtórnej należą m.in. glikokortykosteroidy, leki przeciwpadaczkowe i heparyna.
Rozwój osteoporozy przyspieszają następujące czynniki:
Osteoporoza początkowo nie daje żadnych zauważalnych objawów. Pojawiają się one dopiero gdy wystąpi złamanie kości, choć nawet wtedy mogą zostać przeoczone lub zbagatelizowane. Najczęściej dochodzi do złamań kręgów, których połowa przebiega skrycie, stopniowo doprowadzając do obniżenia wzrostu, garbienia się (tzw. wdowi garb), problemów z poruszaniem oraz pogorszenia nastroju, a nawet depresji. W konsekwencji prowadzi to do niesprawności i trwałego uzależnienia od pomocy innych osób.
Złamania trzonów kręgów powodują często przewlekły zespół bólowy kręgosłupa, traktowany zwykle jako „normalny” objaw starości i zmian zwyrodnieniowych kręgosłupa. Z reguły chorzy nie potrafią przypomnieć sobie urazu, w wyniku którego doszło do złamania kręgu (może je wywołać niewielki ruch, kaszel, schylenie się, podniesienie jakiegoś przedmiotu).
Złamania kości długich najczęściej występują w sezonie jesienno-zimowym, co jest związane ze zwiększoną liczbą poślizgnięć i upadków. Typowe dla osteoporozy jest złamanie kości przedramienia (w nadgarstku – przy podparciu ręką), a także złamanie szyjki kości udowej. Złamaniom tym towarzyszy silny ból, ograniczenie ruchomości oraz zniekształcenie okolicznych tkanek.
Celem leczenia osteoporozy jest zapobieżenie złamaniom kości oraz wynikającym z nich powikłaniom. Czynnikiem decydującym o skutecznej walce z chorobą jest dobra współpraca pacjenta i lekarza. Uświadomienie sobie skrytego przebiegu choroby (dopóki nie dojdzie do złamania kości) powinno stać się motywacją do odpowiednio wczesnej modyfikacji stylu życia oraz regularnego stosowania leków. Niestety, większość leków trzeba przyjmować przez długi czas (najczęściej kilka lat), a działania profilaktyczne konsekwentnie prowadzić do końca życia.
Jest niezbędnym składnikiem zdrowej kości, dlatego tak ważne jest dostarczanie go organizmowi w odpowiedniej ilości. Zapotrzebowanie dobowe na wapń jest różne:
Najlepszym źródłem wapnia jest pokarm, niestety w diecie polskiej jego podaż jest często nawet o połowę mniejsza od zalecanej. Najwięcej wapnia dostarczają mleko i jego przetwory, pozostałe pokarmy zawierają go zbyt mało lub słabo się wchłania z przewodu pokarmowego.
Na przykład około 1000 mg wapnia zawarte jest w 3 szklankach mleka, 2 szklankach mleka i 2 plasterkach żółtego sera, 3–4 kefirach, 1000 mg białego sera, 3 jogurtach. Produkty odtłuszczone zawierają tyle samo wapnia co pełnotłuste. Osobom, które nie tolerują mleka poleca się mleko wzbogacone w laktazę lub kefiry i jogurty.
W wapń wzbogacone są liczne produkty, np. płatki śniadaniowe i soki owocowe. Pokarm zmniejszające wchłanianie wapnia to szpinak i inne warzywa zawierające kwas szczawiowy, ziarna zbóż zawierające kwas fitynowy, np. otręby pszenne (spożywane w dużych ilościach), i prawdopodobnie również herbata.
Jeśli pokrycie zapotrzebowania na wapń samą dietą nie jest możliwe, wskazane jest stosowanie preparatów wapnia.
Jest niezbędna do utrzymania prawidłowego stężenia wapnia w organizmie. Jej źródłem są pokarmy; jest również wytwarzana w skórze pod wpływem promieniowania słonecznego. W Polsce odpowiednie nasłonecznienie panuje od połowy czerwca do połowy września, a wystarczający czas przebywania na słońcu wynosi 2–3 razy w tygodniu po 15 minut. W pozostałych miesiącach należy uzupełniać witaminę D z pokarmami – zalecane jest spożywanie średniej porcji tłustej ryby (np. śledzia, makreli, sardynek) raz w tygodniu lub przyjmowanie preparatów witaminy D. Dobrymi źródłami witaminy D są również tran, mleko, margaryny i jaja.
Zarówno jego niedostateczne, jak i nadmierne spożycie niekorzystnie wpływa na stężenie wapnia w ustroju. Dobowe zapotrzebowanie na ten pierwiastek wynosi 700–900 mg; jego źródłem są sery, mięso, ryby, chleb i jaja. Ze względu na jego rozpowszechnienie i łatwe wchłanianie z przewodu pokarmowego rzadko stwierdza się niedobór fosforu z przyczyn dietetycznych.
Zalecane dzienne spożycie białka wynosi 1–1,5 g/kg mc. Odpowiednie spożycie białka jest niezbędne do utrzymania sprawności układu ruchu. Niedobór białka u dzieci prowadzi do zaburzeń wchłaniania wapnia, a u osób starszych powoduje utratę masy kostnej, zmniejszenie siły mięśniowej (co sprzyja upadkom), a także złe gojenie się złamań. Należy pamiętać, że zbyt duże spożycie białka również niekorzystnie wpływa na gospodarkę wapnia, zwiększając jego utratę z moczem.
Przypuszcza się, że spożycie powyżej 3 filiżanek kawy dziennie, zwłaszcza przy niedostatecznym spożyciu wapnia, przyspiesza rozwój osteoporozy. Inne czynniki dietetyczne. Niekorzystny wpływ ma również niedobór magnezu, witaminy C i witaminy K oraz nadmiar sodu i fluoru.
Zapraszamy serdecznie do Poradni reumatologicznej, gdzie diagnostyką zajmują się doświadczeni specjaliści: 18 264 40 00