Zespół krótkiego jelita (short bowel syndrome – SBS) to stan, w którym doszło do nagłego wyłączenia funkcji jelita cienkiego (związanego z chorobą powodującą jego uszkodzenie albo chirurgicznym usunięciem całego jelita lub jego części), prowadzącego do znacznego ograniczenia przyswajania składników odżywczych, co wiąże się z niemożnością prawidłowego funkcjonowania organizmu.

Zespół krótkiego jelita prowadzi do ciężkiego upośledzenia wchłaniania składników odżywczych i wody. Wiąże się z wystąpieniem wyniszczających biegunek, w wyniku których wydzielanie i utrata płynów w odpowiedzi na pokarm przewyższa ilość przyjmowaną. Efektem tego jest niedożywienie i wystąpienie zaburzeń wodno-elektrolitowych powodujących skrajne wyniszczenie, a w przypadku braku leczenia prowadzących do śmierci chorego.

Wystąpienie tego schorzenia mogą wywołać:

• martwica jelita pochodzenia naczyniowego (zator, zakrzep tętniczy lub żylny)
• rozległe resekcje z innych przyczyn (choroba Leśniowskiego-Crohna, nowotwór, uraz)
• ciężkie zaburzenia wchłaniania (np. popromienne zapalenie jelit lub celiakia oporna na leczenie) powodujące czynnościowy zespół krótkiego jelita;
• przetoki (zewnętrzne – powodujące utratę treści pokarmowej, i wewnętrzne – powodujące ominięcie części jelita cienkiego przez pokarm).

1. Powikłania wczesne: wyniszczające długotrwałe biegunki prowadzące do zaburzeń wodno-elektrolitowych, odwodnienia i kwasicy metabolicznej, ciężkie niedożywienie, niedobory pokarmowe, wyniszczenie.
2. Powikłania późne: choroba wrzodowa żołądka i dwunastnicy (spowodowana nadmiernym wydzielaniem kwasu solnego), kwasica mleczanowa, kamica nerkowa, kamica żółciowa, zaburzenia czynności wątroby, zaburzenia rytmu serca, niedokrwistość z niedoboru żelaza, zaburzenia krzepnięcia, tężyczka, osteopenia, a w konsekwencji osteoporoza, zaburzenia psychiczne.

Proces leczenia zespołu krótkiego jelita można podzielić na trzy kluczowe okresy:

• okres pooperacyjny,
• okres adaptacyjny,
• okres długotrwałego leczenia.

Okres pooperacyjny

Okres ten charakteryzuje się intensywnym wyrównywaniem niedoborów płynów i elektrolitów. Przy obliczaniu bilansu płynów należy brać pod uwagę nie tylko ilość wody utraconej przez skórę, płuca, pot i z moczem, ale również ilość płynów traconą w trakcie biegunki i odsysaną przez zgłębnik żołądkowo-jelitowy. Podawane płyny powinny uzupełniać wszystkie straty i pozwolić na diurezę dobową (ilość wydalanego moczu) powyżej 1000 ml moczu.

Oprócz uzupełniania płynów ważna jest również profilaktyka przeciw wrzodowa (w zespole krótkiego jelita dochodzi do nadmiernego wydzielania kwasu solnego), w której stosuje się zazwyczaj inhibitory pompy protonowej. W okresie pooperacyjnym leczy się biegunkę, podając leki zwalniające perystaltykę. Aby zapobiec niedoborom pokarmowym w zespole krótkiego jelita, jak najwcześniej wprowadza się żywienie pozajelitowe, które pozwala zapobiec niedożywieniu i zmniejszeniu masy ciała.

Okres adaptacyjny

Po pewnym czasie żywienie pozajelitowe jest stopniowo ograniczane na korzyść żywienia drogą doustną. Okres ten jest uzależniony od wielu czynników, takich jak wiek chorego, choroba podstawowa, która była przyczyna zespołu krótkiego jelita, stan czynnościowy śluzówki pozostawionego jelita, obecność lub brak zastawki krętniczo-kątniczej i wielu innych.

Okres długotrwałego leczenia

U pacjentów z ciężkimi postaciami zespołu krótkiego jelita konieczne jest całkowite leczenie żywieniowe lub jedynie uzupełniające żywienie doustne albo dojelitowe. Powyższe sposoby żywienia pacjentów stosuje się w warunkach domowych.

Zapraszamy serdecznie do Poradni gastroenterolicznej, gdzie diagnostyką i leczeniem zajmuje się doświadczony specjalista – dr n. med. Piotr Hydzik: 18 264 40 00